admin

About admin

Posts by :

18 sierpnia, 2020

Wartości i antywartości — aspekt edukacyjny

Wśród cech wyróżniających człowieka i całe społeczeństwa ludzkie od reszty istot żyjących na ziemi znaczące miejsce zajmuje stan świadomości, w którym zaś centralne miejsce zajmują wartości. Od odczuwanych i uznawanych wartości zależy sposób myślenia człowieka. Wartości mają także wpływ na emocje, sposób przeżywania różnych zdarzeń, reagowania na nie. W życiu codziennym i w sytuacjach nadzwyczajnych nieustannie musimy dokonywać przeróżnych ocen, ustosunkowywać się do różnych spraw, podejmować decyzje, dokonywać wyborów, decydować się na takie lub inne działania. Wartości tworzą określony „kręgosłup moralny”, który pozwala człowiekowi i grupom społecznym zachować logikę i konsekwencję postępowania, co z kolei czyni je zrozumiałymi oraz przewidywalnymi dla otoczenia społecznego. Dlatego można powiedzieć, że wartości są podstawą ładu społecznego i kultury danego społeczeństwa.

W zależności od aspektu, który jest brany pod uwagę, istnieje wiele sposobów definiowania wartości. Maria Misztal (1980), opierając się głównie na literaturze amerykańskiej, poświęciła im nawet oddzielną książkę. Podzieliła ona definicje wartości na psychologiczne, socjologiczne i kulturowe. Zaliczenie konkretnej definicji do jednej z wymienionych grup uzależnione jest od tego, do terminologii jakiej dyscypliny naukowej odwołuje się autor w określaniu pojęcia wartości. Jeśli zatem kategoria nadrzędna, w której autor sytuuje definiowane pojęcie wartości, mieści się w podstawowej terminologii stosowanej w psychologii (np. potrzeba, przekonanie, przeżycie, pożądanie, przeświadczenie, wyobrażenie, pozytywne emocje itp.), mamy do czynienia z definicją psychologiczną. Niekoniecznie autorem takiej definicji musi być psycholog. Psychologiczną definicję przedstawił psycholog, Czesław Matusewicz (1975, s. 38), pisząc, że wartość jest „obiektem niezrealizowanej potrzeby, tym, co powinno być przyswojone, i jest nim tak długo, dopóki cel nie zostanie osiągnięty”. Przykładem definicji psychologicznej sformułowanej przez naukowca niebędącego psychologiem jest ta, którą podał socjolog, Janusz Mariański. Przyjął on, że w pojęciu wartości mieści się „to wszystko, co wiąże się z pozytywnymi emocjami, co skupia na sobie pragnienia i dążenia człowieka, co uważa się za ważne i istotne w życiu, godne pożądania, na zdobyciu czego jednostce najbardziej zależy oraz czego na co dzień poszukuje jako rzeczy cennej” (Mariański, 1989).

Definicje wartości o charakterze socjologicznym podkreślają znaczenie obiektów, sytuacji i zdarzeń lub stanów psychicznych dla grupy społecznej lub całego społeczeństwa. Gerhard Kloska (1982, s. 74) pisał: „Wartości to przedmiot lub cecha przedmiotów, do której ustosunkowują się ludzie i które oddziałują na ludzi, wpływając na ich zachowania lub mówiąc krótko: wartości to przedmioty ludzkich dążeń”.

Norman Goodman (1997, s. 40) wyraził to jeszcze zwięźlej: „Wartości są abstrakcyjnymi pojęciami mówiącymi o tym, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane”.

Przykładem socjologicznej definicji sformułowanej przez pedagoga jest definicja wartości Renaty Doniec: „Wartość ma znaczenie bezwzględne (…). Jawi się jednostce jako wymóg, któremu należy sprostać (…). Urzeczywistniając wartości, wykracza jednostka poza swoją jednostkowość, ukierunkowuje się ku społeczeństwu” (Doniec, 1991, s. 59).

Definicje kulturowe eksponują miejsce i znaczenie wartości w tworzeniu i rozwijaniu kultury społeczeństwa. Florian Znaniecki i William Thomas uznali, że wartości to „obiektywne kulturowe elementy życia społecznego” (Znaniecki, Thomas, 1976, s. 54).

Szerzej rozwinął to Leon Dyczewski (1995, s. 58), pisząc: „Wartość kulturowa (…) to wartość społecznie usankcjonowana, typowa dla danej kultury, uwewnętrzniona przez członków danego społeczeństwa, pomaga im ona dokonywać wyborów, ukierunkowuje i wskazuje cel oraz środki działania, a także wzmacnia samo działanie w ramach tej dziedziny społeczno-kulturowej, w której sama tkwi. Obiektywnym kryterium jej znaczenia jest jej miejsce w kulturowym systemie wartości, mówiąc inaczej, jej rola w tym systemie. Subiektywnym kryterium znaczenia wartości kulturowej jest jej miejsce — rola w strukturze osobowości konkretnej jednostki”.

Jak widać, wartości można postrzegać subiektywnie, gdy ich znaczenie i ocena zależą od konkretnej osoby, lub obiektywnie, gdy stosunek do wartości wykracza poza to, co odczuwa jednostka, i występuje uogólniony efekt poglądów i przekonań grupy. Wśród autorów zajmujących się problematyką wartości byli i subiektywiści, tzn. ci, którzy uważali, że tkwią one tylko w każdym z nas, są pewnym faktem psychicznym, świadomościowym podmiotu, którym jest człowiek i wraz z jego śmiercią giną (należeli do nich John Dewey i Émile Durkheim), oraz obiektywiści, postrzegający wartości jako byty obiektywne cechujące przedmiot lub przedmioty, mające jedynie „swych wyznawców i nosicieli” (Max Scheler). Znany polski filozof, Roman Ingarden sądził, że wartości istnieją niezależnie od percypującego je podmiotu. Są jednak bytowo niesamodzielne, aby zaistniały, muszą znaleźć się osoby, które mogą je dostrzegać, przeżywać, stosować w działaniu.

Według Hanny Buczyńskiej-Garewicz (1975, s. 11-12), autorzy preferujący psychologiczny sposób pojmowania wartości zwykle utożsamiają wartość z doznaniem podmiotowym, a więc faktem subiektywnym. Jej zdaniem stanowisko obiektywne ujmuje wartość jako coś niezależnego od świadomości, a zatem może być to cecha przysługująca rzeczom lub czynom. Tak rozumiana wartość nie jest zrelatywizowana podmiotowo i nie zależy od subiektywnych przeżyć. Ma więc autonomię w zakresie czasu trwania i prezentowanych treści.

Podobnie ujęła tę kwestię Krystyna Starczewska (1994, s. 232), pisząc, że subiektywistyczne ujęcie wartości koncentruje się na analizie chęci, pragnień, pożądań, potrzeb i preferencji podmiotu. Ci, którzy w kwestii istnienia wartości przyjmują stanowisko obiektywistyczne, sądzą, że stanowią one własności przedmiotów. Autorka wyraziła podgląd, że każde z tych stanowisk jest jednostronne i może być poddane uzasadnionej krytyce.

Wypowiadając się na ten temat, Maria Gołaszewska (1979, s. 158) stwierdza: „Jeślibyśmy stanęli na ekstremalnym stanowisku, że wartości tkwią wyłącznie w człowieku, wówczas dzieła sztuki (a także innego rodzaju wytwory kultury) byłyby jedynie pretekstem, niemal przypadkową okazją do uzewnętrznienia wartości (w procesie twórczym) albo uświadamiania sobie (w procesie odbiorczym). Z kolei absolutyzacja zewnętrznej genezy wartości pomijałaby tak istotny moment, jakim jest przeżycie (czynnik podmiotowy) w konstruowaniu wartości, prowadząc nieuchronnie do pytania o ich pierwotne źródło”.

Wartości tworzą bardzo duży kompleks ważnych dla ludzi dóbr, które cenią, do których dążą, przeżywają je, chcą osiągnąć. Max Scheler wyróżniał w rzeczywistości tylko dwie sfery: sferę bytu i sferę wartości¹. Istnieją liczne podziały wartości, zależne od uznawanej teorii i przyjętego kryterium. Jeden z takich podziałów podaje Janusz Gajda (1997, s. 12). Jest to podział dychotomiczny:

— z uwagi na materię wartości wyróżnia się wartości-rzeczy i wartości-idee, inaczej: wartości materialne i wartości duchowe;

— ze względu na zasięg, albo inaczej — powszechność odczuwania i uznawania wartości, dzieli się je na uniwersalne (ogólnoludzkie, społeczne, kulturowe, wartości grupy społecznej) i jednostkowe (osobiste);

— ze względu na czas występowania: aktualne i historyczne;

— z uwagi na trwałość: trwałe i chwilowe;

— ze względu na sferę zaangażowania: uczuciowe i intelektualne;

— ze względu na ogólną ocenę: pozytywne i negatywne (antywartości).

W tej klasyfikacji brak co najmniej trzech ważnych, często przywoływanych w literaturze naukowej podziałów. Są to również dychotomiczne podziały wartości na:

— wartości-cele (autoteliczne) i wartości-środki (instrumentalne);

— wartości odczuwane i wartości uznawane;

— wartości codzienne i uroczyste.

Podział na wartości autoteliczne, będące celem samym w sobie (np. życie wieczne, szczęście małżeńskie, dziecko jako wartość), i instrumentalne (uprawianie sportu jako środek do sławy lub zdobycia pieniędzy, zmiana miejsca zamieszkania z nadzieją na poprawę warunków kształcenia lub zdobycie lepszej pracy) został wprowadzony w naszej literaturze przez Stanisława Ossowskiego. Ossowski pisał również o wartościach odczuwanych, które są „przedmiotami naszych pragnień” (np. zakup książki, instrumentu muzycznego, spotkanie z idolem) oraz wartościach uznawanych, które akceptujemy ze względu na to, że są to wartości przyjęte w naszej grupie społecznej (np. obowiązujące prawo, władze powołane w drodze demokratycznych wyborów, szkoła jako instytucja, w której uczą się dzieci). Według tego samego autora wartości codzienne, odczuwane, uznawane i realizowane są w zwykłym biegu życia (np. wartość uczenia się lub pracy, przyjaźń lub koleżeństwo), podczas gdy wartości odświętne aktywizują się w nadzwyczajnych okolicznościach (np. silny patriotyzm w czasie wojny, solidarność ludzka w przypadku ekstremalnych wydarzeń). Właśnie w tych niezwykłych okolicznościach mogą się aktywizować wartości „ukryte” lub „uśpione”. W literaturze naukowej nazywa się je wartościami latentnymi (Ossowski, 1967).

Antywartości stanowią jakby negatyw wartości jednostkowych i uniwersalnych. Jeśli w całym świecie powszechnie uznaje się, że życie ludzkie jest wartością, dla terrorystów lub grup zmilitaryzowanych, prowadzących w niektórych krajach afrykańskich nieprzejednane walki plemienne, zabijanie i mordy urastają do rangi wartości. Poszanowanie osobistej lub zbiorowej własności jest wartością strzeżoną w wielu religiach, podobnie jak u katolików norma: nie kradnij. Ale kradzieże są wartością cenioną przez kieszonkowców, a bezmyślne niszczenie mienia sprawia radość wandalom. Zasada fair play tkwi u podstaw sportu, jednak mają ją w pogardzie ci, którzy „kupują mecze”, załatwiają ich wyniki „przy zielonym stoliku”, a także pseudokibice, dla których tylko oni sami stanowią rzeczywistą wartość („Legia to my!”, „Pogoń to moje życie!”). Toczą więc burdy z pseudokibicami z innych klubów w kraju i za granicą, ze strzegącą porządku publicznego policją, ubliżają władzom własnego klubu, miasta i państwa, niekiedy atakują nawet swych, wydawałoby się, idoli — zawodników klubu, którego są kibicami. Odwrócenie wartości (u satanistów symbolizowane przez odwrócenie znaku krzyża) prowadzi do uznawania antywartości, nazywanych czasem też wartościami negatywnymi.

Edukacja jest dziedziną życia, która z założenia ma służyć promowaniu wartości i nakłaniać do internalizowania ich. W demokratycznym społeczeństwie musi być to prowadzone rozważnie i mądrze. Zdaniem Józefa Tischnera wartości nie powinny być narzucane przemocą, gdyż właściwie je pojmuje i docenia tylko człowiek wolny. „W naszym myśleniu o wartościach — pisał ten autor — jest znamienny motyw — motyw wolności. Nikt nie musi widzieć wartości. Nikt nie musi uznać ich aż do końca. Im wyższa wartość, tym większa swoboda jej uznania. Wartość zdaje się mówić do mnie: «jeśli chcesz, możesz mnie wybrać» (…). Podmiotem doświadczania wartości jest człowiek wolny. Cały urok świata wartości bierze się zapewne stąd, że nic z tego świata nie narzuca się nam przemocą. Niemniej dzięki wartościom czujemy niewyraźnie, że jeśli tego świata nie uznajemy, możemy ulec jakiejś przemocy. Dlatego wartości są wiecznym źródłem fascynacji dla ludzkiego życia i myślenia” (Tischner, 1993, s. 43).

Jeśli prawdziwy wybór wartości może być dokonany tylko przez człowieka wolnego, to jednocześnie trafność tego wyboru wymaga wysokiego poziomu świadomości, a ta cechuje tylko ludzi dobrze wykształconych i starannie wychowanych. Nieprzypadkowo zatem autorzy raportu dla UNESCO, członkowie Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku pracującej pod kierunkiem Jacques’a Delorsa nadali temu raportowi tytuł: Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. Już w początkowej części Delors pisał: „Komisja pragnęłaby wyrazić swe głębokie przeświadczenie o doniosłej roli edukacji w stałym rozwoju jednostki i społeczeństwa. Nie jest ona «cudownym środkiem» ani zaklęciem «sezamie, otwórz się» wprowadzającym w świat, który urzeczywistnia wszystkie ideały. Jest z pewnością tylko jednym ze sposobów, lecz w większym stopniu niż inne służącym bardziej harmonijnemu, autentycznemu rozwojowi ludzi, którego celem jest likwidacja ubóstwa, wykluczenia, niezrozumienia, ucisku i wojen” (Edukacja…, 1998, s. 9).

Rozwijając tę myśl, Delors wymienia kilka istotnych powodów, które nakazują nadanie edukacji wysokiej rangi wśród priorytetów narodowych i ogólnospołecznych. Jednym z nich jest zwykła troska o dzieci i młodzież w świecie, w którym dorośli wykazują ciągłą skłonność do koncentrowania się na własnych problemach. Wciąż w Polsce i na świecie zbyt dużo jest przypadków, gdy dorośli, nawet rodzice, priorytetowo traktują własne potrzeby, zaniedbując dzieci. Edukacja ma także ogromne znaczenie jako czynnik kształtujący jednostki i grupy społeczne. Wysoki poziom świadomości społecznej ułatwia porozumienie między ludźmi, między różnymi społecznościami i całymi narodami. Przeciwdziała największym zagrożeniom globalnym, takim jak: rozwiązywanie konfliktów poprzez przemoc i agresję zbrojną, niszczenie środowiska naturalnego, niekontrolowany przyrost demograficzny, szerzenie się chorób cywilizacyjnych, bezrobocie, wykluczenie, ubóstwo.

Jeśli edukacja jest z tych i innych jeszcze względów — jak to podkreślają eksperci— skarbem, a zatem bardzo znaczącą wartością, to nieodzowne wydaje się zwrócenie uwagi na kilka istotnych spraw:

— Wartość edukacji w naszych czasach gwałtownie wzrasta, co jest naturalną konsekwencją przechodzenia z niższych poziomów rozwoju cywilizacyjnego i technologicznego do realiów społeczeństwa informacyjnego, świata opartego na wiedzy. W coraz bardziej złożonej rzeczywistości społecznej nie można rozumieć świata i „być sobą” w tym świecie bez odpowiedniego poziomu wiedzy. Człowiek niepojmujący świata, nierozumiejący problemów społecznych, nieodczytujący wielu ważnych zjawisk współczesnej kultury, staje się w większej lub mniejszej mierze osobą wykluczoną, niepełnowartościową, skazaną na wegetację na peryferiach życia współczesnego w ograniczonych i niezbyt ciekawych kręgach środowiskowych. Na każdym kroku odczuwa brak kompetencji oraz umiejętności działania, która jest przecież uzależniona od wcześniejszych dokonań edukacyjnych. Nie może dostać dobrze opłacanej i cieszącej się prestiżem pracy, nie ma szans na godziwe zarobki, nie jest w stanie samorealizować się w życiu zawodowym. Pod wielkim znakiem zapytania stają się także możliwości spełnienia w życiu osobistym, gdyż mało kto gotów jest wiązać się, choćby towarzysko, z funkcjonalnym analfabetą, ten zaś nie ma prawie żadnych podstaw i środków, które pozwoliłyby mu uzyskać sympatię i uznanie u innych.

Z kolei ludzie dobrze wykształceni mają wiele atutów w swym ręku. Przede wszystkim uzyskana dzięki starannej edukacji głęboka znajomość życia społecznego, pracy zawodowej i kultury daje im poczucie bycia pełnowartościowymi członkami współczesnego społeczeństwa. Wiedzą oni, czym jest społeczeństwo obywatelskie, jakie są jego prawa oraz jak w nim działać. Mają dobre podstawy i właściwe przygotowanie do dokonywania wyborów życiowych, a pole tych wyborów jest bardzo szerokie. I choć nikt nie ma recepty na sukces we współczesnym społeczeństwie określanym mianem „społeczeństwa ryzyka” (Beck, 2002), charakterystyczny dla tego społeczeństwa indywidualizm daje o wiele bardziej wartościowe skutki w przypadku ludzi wykształconych niż w grupie „funkcjonalnych analfabetów” i tych, których poziom wiedzy jest nieco od nich wyższy, nie na tyle jednak, by dawać podstawy do skutecznego korzystania z edukacji we własnym życiu.

— Edukacja przestaje być wartością niezwykle ważną jedynie dla osób wybranych, członków elity. Ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich ludzi. Dokonany przez Zygmunta Baumana (2006) symboliczny podział ludzi na „turystów”, czyli beneficjentów globalizacji, i włóczęgów, którzy są ich karykaturalnym odbiciem, ściśle wiąże się z poziomem i jakością edukacji przedstawicieli jednej i drugiej grupy. Nieprzypadkowo Bauman przytacza wypowiedź Diany Coyle, autorki pracy The Weightless World, która rozwodzi się nad pięknymi perspektywami osobistych wyborów, jakie zglobalizowany świat daje „turystom”. „Ludziom takim jak ja — mówiła Coyle — wykształconym i dobrze zarabiającym ekonomistom i dziennikarzom, obdarzonym pewną dozą przedsiębiorczości, nowa elastyczność brytyjskiego rynku pracy dostarczyła wspaniałych możliwości”. Jednak ta sama autorka dostrzega, że „dla ludzi, którzy nie posiadają wystarczających kwalifikacji, nie dysponują odpowiednim wsparciem rodzinnym czy oszczędnościami, coraz większa elastyczność sprowadza się do tego, że pracodawcy coraz bardziej ich wyzyskują” (tamże, s. 107).

Wykształcenie ma stale rosnące znaczenie dla usytuowania ludzi w społeczeństwie. Jest wyznacznikiem szans podejmowania działalności zawodowej i efektów pracy, uczestnictwa w życiu społecznym i we współczesnej kulturze, funkcjonowania w rodzinie, powodzenia w życiu. Jest niezbędne do skutecznego rozwiązywania problemów osobistych, kształtowania własnej tożsamości, samoakceptacji i samooceny, racjonalnego tworzenia poczucia sensu życia.

— W społeczeństwie współczesnym standardem staje się coraz wyższy poziom edukacji. Powszechność kształcenia, do której urzeczywistnienia dążono usilnie od czasów oświecenia, dotyczyła najpierw szczebla elementarnego i edukacji na poziomie podstawowym, by od mniej więcej półwiecza w coraz większym stopniu obejmować kształcenie średnie, a obecnie już także studia policealne i wyższe. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że społeczeństwa stają się bogatsze i stać je na coraz pełniejsze urzeczywistnianie aspiracji edukacyjnych i związanych z nimi planów życiowych ludzi. Powszechny wysoki poziom wykształcenia społeczeństwa traktowany jest jako czynnik dalszego pomyślnego rozwoju gospodarki i różnych dziedzin kultury.

— W warunkach gospodarki rynkowej wymierne walory edukacyjne nabyte przez człowieka, a więc np. świadectwa i dyplomy, stają się ważnym elementem jego mobilności i wyznacznikiem szans powodzenia na rynku pracy. Świadectwa szkolne (educational credentials) — jak to wykazali w swych pracach Turner i Collins² — stanowią obecnie jedne z ważniejszych współczesnych „listów uwierzytelniających”. Stają się coraz bardziej istotną rekomendacją w staraniach o pracę, ułatwiają wygrywanie konkursów, odnoszenie sukcesów w konkurencji zawodowej, nieustannie nasilającej się wraz z rozwojem konkurencji rynkowej. „Przepustka” do dobrej, pożądanej pracy jest zarazem otwarciem drogi do preferowanego modelu życia, jego pożądanej jakości. Praca zgodna z oczekiwaniami jest niezbędna do urzeczywistniania aspiracji i planów tak dotyczących działalności zawodowej, jak i innych dziedzin aktywności człowieka.

— Działalność zawodowa wymaga stale zwiększających się kwalifikacji i kompetencji pracowników, co ściśle wiąże się z intelektualizacją i informatyzacją procesu pracy. W obecnych warunkach nie chodzi już tylko o produkcję ekstensywną, o to, by za wszelką cenę wytworzyć więcej. W stale zwiększającym się stopniu liczy się jakość pracy. Dzięki niej możliwe jest nadążanie za postępem technologicznym, podnoszenie estetyki produktów, ich zgodności z aktualnymi tendencjami i modą. W efekcie końcowym zapewniona jest konkurencyjność wyrobów i ich dostosowanie do coraz bardziej wysublimowanych oczekiwań odbiorców. Nowoczesny charakter produkcji i usług wymaga jednak wysokich kwalifikacji zatrudnionych osób na wszystkich niemal stanowiskach — od działów zajmujących się badaniami i rozwojem, poprzez zarządzanie, finanse, logistykę, marketing, różnego typu funkcje wykonawcze. Konkurencyjność w gospodarce wymaga stałego zwiększania tempa innowacji, a te są możliwe jedynie pod warunkiem ukształtowania twórczych postaw osób zajmujących się projektowaniem nowych rozwiązań oraz ich wdrażaniem w całym cyklu pracy zawodowej.

— Wartość edukacji nie ogranicza się do pewnych tylko okresów życia. Nie jest już tak, iż troska o jej nabywanie odnosi się do dzieciństwa i młodości, lat spędzanych w szkole i w głównej mierze poświęconych na naukę. Dziś aktywność edukacyjną powinni zachowywać wszyscy — od dzieci w wieku przedszkolnym aż po ludzi, którzy już zakończyli swą działalność zawodową. Bardzo szybki postęp naukowo-techniczny, duża dynamika przemian społecznych i ekonomicznych, burzliwość życia politycznego, pojawianie się coraz to nowych faktów, wydarzeń i zjawisk w dziedzinie kultury to czynniki, które wymuszają reagowanie każdego człowieka na zmiany i wymuszają przystosowanie się do nich. Nie jest możliwe bez edukacji ustawicznej obejmującej cały okres życia człowieka.

— Szkoła nie ma już dziś monopolu edukacyjnego. Nawet uczniowie w czasie trwania obowiązku szkolnego zdobywają znaczną część swej wiedzy poza nią, z mass mediów, Internetu, kontaktów społecznych, uczenia się od rówieśników, działalności w instytucjach pozaszkolnych. Edukacja przenika różne dziedziny życia, a żadna z nich nie może się obyć bez kształcenia i wychowania dzieci, młodzieży i dorosłych. Społeczeństwo współczesne w coraz większym stopniu staje się społeczeństwem wychowującym, a socjalizacja, którą Jerzy Modrzewski (2004, s. 30-43) nazywa specjalizacyjną lub edukacyjną, ma w tym społeczeństwie ciągle narastające znaczenie.

— Nawet w koncepcjach postmodernistów, zakładających względność prawdy, koniec „wielkich narracji”, edukacja nie traci znaczenia. Jest wręcz przeciwnie, gdyż tylko ludzie bardzo dobrze wykształceni mogą dokonywać dekonstrukcji, odkrywać zawarte w tekstach z wielu dziedzin ukryte formy sprawowania kontroli i władzy, odsłaniać istniejące nierówności społeczne, bronić praw pokrzywdzonych kobiet oraz interesów mniejszości etnicznych. Stanley Aronowitz i Henry A. Giroux (1991, s. 187) twierdzą, że „krytyczny postmodernizm ujawnia możliwości nie tylko dotyczące przemyślenia koncepcji reform edukacyjnych, ale też kreowania dyskursu pedagogicznego, który pogłębi najbardziej radykalne impulsy i praktyki w społeczeństwie demokratycznym”. Ten typ dyskursu niewątpliwie wymaga pogłębionej wiedzy.

Dokonany tu ogólny, z konieczności nie dość rozwinięty i zapewne niepełny, zarys głównych czynników wpływających na podwyższenie miejsca edukacji w społecznym systemie wartości dotyczy sytuacji obiektywnej, nie zawsze dostatecznie uświadamianej przez dzieci, młodzież i dorosłych. Na przykład wśród czterech kategorii młodzieży współczesnej, które wyróżniła Barbara Fatyga (1999, s. 113), tylko dwie są wyraźnie zorientowane na edukację. Chodzi tu o grupę, którą autorka nazywa mianem „złotej legendy pokoleniowej”, a więc młodych ludzi pochodzących z zamożnych rodzin i mających rodziców z wyższym wykształceniem, zaliczanych do „pięknych i bogatych”, przedsiębiorczych i kreatywnych, dbających o karierę zawodową, wysoki status ekonomiczny, prestiż, dalsze pogłębianie kompetencji i poziomu kultury, a także kategorię „białej legendy pokoleniowej”, obejmującą młodzież pochodzenia inteligenckiego, z rodzin zubożałych, tracących w okresie transformacji swe dawne pozycje społeczne, młodzież, która mimo to wierzy w tradycyjne wartości, ma kult pracy, perfekcjonizmu, wysokich kompetencji, sprawnego działania. Edukacja ma zdecydowanie mniejsze znaczenie dla tej części młodzieży, którą Fatyga zalicza do grupy „szarej legendy pokoleniowej”. Ci młodzi ludzie są nastawieni afiliacyjnie, konformistycznie, nie dążą do radykalnej zmiany sposobu i jakości życia. Wynika to z przeczucia lub przekonania, że zmiana ta nie jest możliwa. Przedstawiciele „czarnej legendy pokoleniowej” — cwaniacy, mafiozi, jamacze, dresiarze, blokersi i inni — mają negatywny stosunek do życia społecznego, poszukują możliwie wielu przyjemności w czasie pozostającym poza ewentualną nauką, nie cenią wykształcenia. Dążą do łatwego „urządzenia się”. Cechuje ich spryt, przebiegłość, kult dla pieniądza, nieliczenie się z dobrem społecznym.

Podobne, a może nawet większe zróżnicowania występują także wśród dorosłych. Nie podważa to jednak omawianych wcześniej prawidłowości dotyczących obiektywnego wzrostu roli wykształcenia jako wartości w życiu współczesnym. Jak bowiem trafnie zauważa Czesław Banach (2003, s. 44), „wiedza i kompetencja toczą nieustający bój z niewiedzą i niekompetencją”. Ze społecznego punktu widzenia ważne jest to, by społeczeństwo było jak najlepiej wykształcone, by stale zmniejszać obszary anachronicznej w naszych czasach niewiedzy i niekompetencji poszczególnych osób oraz zacofanie wcale niemałych grup społecznych.

Przypisy

¹ Szerzej na ten temat: S. Kunowski, Wartości w procesie wychowania, wstęp i wybór tekstów B. Lenarczyk, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003, s. 19-20.

² Szerzej omawiam to stanowisko w pracy: Studia i szkice z socjologii edukacji, wyd. 6, Wyd. WSEZiNS, Łódź 2012, s. 83 i nast.

Literatura

Aronowitz S., Giroux H.A. (1991): Postmodern Education: Politics, Culture, and Social Criticism, University of Minnesota Press, Minneapolis

Banach Cz. (2003): Wśród praw i powinności. Aforyzmy, myśli, Wyd. Nauczycielskie, Jelenia Góra

Bauman Z. (2006): Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, tłum. E. Klekot, PIW, Warszawa

Beck U. (2002): Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Scholar, Warszawa

Buczyńska-Garewicz H. (1975): Znak, znaczenie, wartość, Książka i Wiedza, Warszawa

Doniec R. (1991): Stanisława Brzozowskiego filozofia pracy jako wartości i tworzywa kultury, w: Spór o wartości w kulturze i wychowaniu, red. F. Adamski, Wyd. UJ, Kraków

Dyczewski L. (1995): Kultura polska w procesie przemian, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin

Edukacja. Jest w niej ukryty skarb (1998), raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem J. Delorsa, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Wyd. UNESCO, Warszawa

Fatyga B. (1999): Resentyment, marketing i legenda, w: Młodzi końca wieku. Pokolenie 2000 czy pokolenie ’89, red. M. Piasecki, Agora SA, WAB, Warszawa

Gajda J. (1997): Wartości w życiu człowieka. Prawda, miłość, samotność, Wyd. UMCS, Lublin

Gołaszewska M. (1979): Internalizacja wartości w sytuacji estetycznej, w: Wartości a sposób życia, red. M. Michalik, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

Goodman N. (1997): Wstęp do socjologii, tłum. J. Polak, J. Ruszkowski, U. Zielińska, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań

Kloska G. (1982): Pojęcia, teoria i badanie wartości w naukach społecznych, PWN, Warszawa

Kunowski S. (2003): Wartości w procesie wychowania, wstęp i wybór tekstów B. Lenarczyk, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków

Mariański J. (1989): Wprowadzenie do socjologii moralności, Wyd. KUL, Lublin

Matusewicz Cz. (1975): Psychologia wartości, PWN, Warszawa-Poznań

Misztal M. (1980): Problematyka wartości w socjologii, PWN, Warszawa

Modrzewski J. (2004): Socjalizacja a uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne, Wyd. Naukowe UAM, Poznań

Ossowski S. (1967): Konflikty niewspółmiernych skal wartości, w: tegoż Dzieła, t. 3 Z zagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa

Starczewska K. (1994): Wartości podstawowe, w: O wartościach, normach i problemach moralnych, oprac. M. Środa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa

Szymański M.J. (2012): Studia i szkice z socjologii edukacji, wyd. 6, Wyd. WSEZiNS, Łódź

Tischner J. (1993): Myślenie według wartości, Wyd. Znak, Kraków

Znaniecki F., Thomas W. (1976): Nota metodologiczna, w: tychże Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1 Organizacja grupy pierwotnej, tłum. M. Metelska, PWN, Warszawa

Wartości i antywartości — aspekt edukacyjny

W początkowej części artykułu autor omawia istotę wartości. Przedstawia sposoby definiowania wartości — ujęcie psychologiczne, socjologiczne i kulturowe. Przypomina najważniejsze podziały wartości o charakterze dychotomicznym. Na tym tle analizuje znaczenie edukacji dla kształtowania społecznego systemu wartości. Wychodząc z założenia, że edukacja jest dziedziną życia, która ma służyć promowaniu wartości i nakłaniać do internalizowania ich, omawia jej rolę w kształtowaniu społecznego systemu wartości. W demokratycznym społeczeństwie wybór wartości jest kwestią decyzji ludzi wolnych. Tym większa jest rola ich świadomości. Ta zaś zależy od wykształcenia poszczególnych osób i społeczeństwa jako całości. Im wyższy jest poziom wykształcenia ludności, tym większe są szanse kształtowania odpowiednich postaw wobec wartości.

Słowa kluczowe: wartości, antywartości, edukacja, wychowanie

Values and anti-values — educational aspect

In the initial part of the paper author discusses the essence of value. Various approaches to the definition of value are presented, i.e. psychological, sociological and cultural ones. The most important classifications of values of dichotomous nature are reminded. Against this background the importance of education for formation of social system of values is analyzed. Assuming that education is the domain of life which should serve for promotion of value and encourage to internalize them, the author discusses its role in forming social systems of values. In democratic society, the choice of values depends on free people decisions. Thus, the more important is the role of their awareness level. Consequently, that depends on education of individual person as well as the total society. The higher education level of people, the better are chances for forming their proper attitudes to values.

Keywords: values, anti-values, education

Mirosław J. Szymański, „Ruch Pedagogiczny” nr 2/2012

Zasmucony miś usiadł na trawie pod drzewem i zastanawiał się, co zrobić.

27 lipca, 2020

O przygodzie misia Łatka. Bajka terapeutyczna dla dzieci, które są nieśmiałe

W pewnym lesie daleko od miasta żył sobie miś. Miś miał na imię Łatek. Mieszkał on w lesie ze swoją rodziną. Las był pełen pięknych, wysokich drzew, kolorowych kwiatów oraz przeróżnych roślinek. Był również domem innych zwierząt: sarenki Mai, borsuka Miłka, ptaszka Filipka, myszki Krysi.

Wszyscy w lesie się znali, troszczyli się o siebie i wzajemnie sobie pomagali. Spędzali czas na wspólnych zabawach. Niestety miś Łatek nigdy nie dołączał do wspólnej zabawy. Zawsze obserwował je z daleka. Czuł, że chętnie by się z nimi pobawił, jednak mimo to wolał spędzać czas w domu z rodzicami. Gdy ktoś ich odwiedzał, Łatek chował się w swoim pokoju. Działo się tak dlatego, że Łatek był bardzo nieśmiałym misiem. Był pomocnym synkiem, zawsze pomagał mamie gotować, sprzątać, lecz nie lubił wychodzić z domu. Gdy rodzice przekonywali Łatka, żeby pobawił się poza domem i poznał Maję, Miłka, Filipka i małą myszkę Krysię, zawsze im odpowiadał, że woli bawić się sam. Czasem zdarzało się nawet, że zwierzątka wołały misia do wspólnej zabawy, jednak ten nigdy się nie odważył, aby do nich dołączyć. Rodzice martwili się o Łatka, ponieważ nawet gdy wychodził z nimi do lasu zbierać jagody, widząc swoją koleżankę Krysię, nieśmiało spuszczał głowę i chował się za mamą.

Pewnego dnia Łatek wyszedł sam z domu, aby nazbierać owoców na kompot. Miś tak bardzo skupił się na zbieraniu owoców, że nawet nie zauważył, jak bardzo oddalił się od domu. Gdy uniósł głowę do góry, zobaczył, że na horyzoncie nie widzi rodzinnego domku. Przestraszony zaczął szlochać, a po chwili wołał mamę i tatę. Coraz głośniej wołał i wołał, jednak nikt go nie słyszał. Zasmucony miś usiadł na trawie pod drzewem i zastanawiał się, co zrobić. Jednak żaden pomysł nie przychodził mu do głowy.

Nagle poczuł na swojej łapce czyjś dotyk. Łatek bardzo się przestraszył i zaczął krzyczeć. Obrócił głowę w kierunku łapki i wtedy zobaczył, że dotyka go Krysia, która widząc zmartwioną buzię misia, zapytała:

— Co ty tu robisz, Łatku? Dlaczego płaczesz?

— Bo… bo… bo ja… zzzzgubiłem się — z trudnością odpowiedział.

— Łatku, nie martw się, zaraz ci pomożemy — odpowiedziała Krysia i zawołała resztę swoich przyjaciół.

Po chwili zjawili się sarenka, borsuk i ptaszek. Miś, widząc ich wszystkich, odważył się i zapytał:

— Wiecie, gdzie jest mój domek?

— Tak, wiemy. Nie martw się. Zaraz będziesz w domu — odpowiedziała sarenka Maja.

— Chodź, Łatku, idziemy, bo twoi rodzice na pewno się martwią — dodał ptaszek Filipek.

Wtedy Miś ucieszył się i szybko wstał, ruszając z resztą zwierząt w kierunku domu. W pewnym momencie Miłek zapytał:

— Łatku, czemu nigdy się z nami nie bawisz? My bardzo chcieliśmy cię poznać.

— Bbbbo ja, ja, ja się wstydzę, jestem nieśmiały i zawsze myślałem, że nie będziecie chcieli się ze mną bawić – powiedział nieśmiało miś.

— Oj, Łatku, Łatku… Wiemy, że jesteś dobrym misiaczkiem. Twoja mama zawsze nam opowiada o Tobie, że bardzo jej pomagasz i my naprawdę chcieliśmy Cię bliżej poznać — odpowiedział Filipek.

Łatek bardzo się ucieszył, że leśni mieszkańcy odprowadzają go do domu, mimo że nie znali się zbyt dobrze. Nawet nie zauważył, kiedy sam zaczął z nimi rozmawiać.

Tymczasem mama i tata byli bardzo zmartwieni i szukali Łatka. Nagle w oddali zauważyli gromadkę zwierzątek. Ucieszyli się, widząc Łatka oraz zwierzęta, które go odprowadzały. Rodzice byli bardzo szczęśliwi, że wszyscy cali i zdrowi dotarli do domku. Najbardziej jednak cieszyła ich uśmiechnięta buzia ich synka, który sprawiał wrażenie szczęśliwego z powodu wspólnej podróży z nowo poznanymi kolegami.

Następnego dnia wszyscy leśni przyjaciele przyszli do domu Łatka, aby się wspólnie pobawić. Na początku wstydliwy miś obserwował przyjaciół, ale po chwili odważył się i bawił się wspólnie z nimi. Rozmawiali, bawili się najpierw w domu, później w lesie. Wszyscy razem biegali, wymyślając nowe zabawy. Łatek był z siebie bardzo dumny, że wreszcie pokonał swoją nieśmiałość i dzięki temu poznał wspaniałych przyjaciół. A sarenka Maja, ptaszek Filipek, borsuk Miłek i myszka Krysia cieszyli się, że mają nowego przyjaciela w swojej drużynie.

Emilia Budzińska, Aneta Miciukiewicz

Wszystkie małe liski przez całe dnie spędzały razem ze sobą czas na zabawie.

27 lipca, 2020

Nieszczęsna norka Gabrysia

W pewnym lesie nieopodal miasta mieszkał mały lisek Gabryś ze swoimi rodzicami i siostrą Zosią. Życie w lesie płynęło bardzo spokojnie. Rodzice Gabrysia i Zosi codziennie chodzili do pracy, a podczas ich nieobecności Gabryś i Zosia bawili się w najlepsze w swojej norce oraz w jej otoczeniu. W pobliżu norki Gabrysia mieszkała jeszcze jedna lisia rodzina. Gabryś miał tam swoich dwóch przyjaciół: Krzysia i Janka. Wszystkie małe liski przez całe dnie spędzały razem ze sobą czas na zabawie. Ich ulubioną zabawą było zabieranie wiewiórkom tych orzechów, które spadły z drzewa. Mama Gabrysia nie pochwalała tej zabawy, ale dla młodych lisków to była prawdziwa frajda. Zdarzały się dni, kiedy rodzice Krzysia i Janka musieli na kilka dni opuścić swoją norkę, a wtedy mama Gabrysia godziła się, żeby zaopiekować się liskami pod ich nieobecność. Gabryś, Krzyś i Janek całe wieczory spędzali na graniu w gry planszowe, urządzali wyścigi samochodowe, a gdy tata Gabrysia przygotował im posłanie do spania, młode liski chętnie słuchały opowieści taty o jego przygodach, kiedy był takim samym młodym liskiem jak one.

Pewnego dnia mama zaproponowała, aby cała rodzina wybrała się na piknik. Tego dnia była bardzo ładna pogoda, więc mama przygotowała smakołyki, a Gabryś i Zosia poszukali piłki, którą mogliby ze sobą zabrać. Gdy dotarli na polanę, tata rozłożył koc, mama wyjęła smakołyki z koszyka i poczęstowała nimi każdego. Po skończonym posiłku Gabryś i Zosia poprosili tatę, aby zagrał z nimi w piłkę, mama zaś przyglądała się rozgrywce. Zabawa trwałaby w najlepsze, lecz błękitne niebo zostało zasłonięte przez czarne chmury. A to mogło oznaczać tylko jedno… Zbliżała się burza i trzeba było jak najszybciej zabrać rzeczy i wrócić do domu. Małe liski bardzo nie lubią burzy i najbezpieczniej czują się w swojej norce. Mama zebrała wszystkie rzeczy i cała rodzina udała się w drogę powrotną do domu. Kiedy byli już blisko, tata zobaczył coś bardzo niepokojącego. Przed ich norką leżało przewrócone drzewo. Uniemożliwiało to rodzinie wejście do swojego domu. Mały lisek, widząc to, zaczął płakać. Mama próbowała go uspokoić, mówiąc, że nic złego się nie dzieje. Tata próbował odsunąć drzewo, ale było ono zbyt duże i potężne, aby mógł je przesunąć.

— No cóż — zaczął tata. — Nie pozostaje nam nic innego, jak poszukać nowego domu.

— Ale jak to: nowego domu? — zapytał zapłakany Gabryś.

— Drzewo jest za duże i zbyt potężne, żeby można było je przesunąć. Nie damy rady, Gabrysiu, i musimy się przeprowadzić — spokojnie tłumaczył tata.

— Ale ja nie chcę! — krzyczał Gabryś. — Ja mam tu swoich przyjaciół, bardzo lubię tu mieszkać, nie chcę nowego domu!

— Uspokój się, Gabrysiu — rzekła mama. — W nowym miejscu też może być fajnie. Możesz mieć nowych kolegów, na pewno będziesz się tam dobrze czuł.

Rodzinie nie pozostało nic innego, jak tymczasowo zatrzymać się u swoich serdecznych przyjaciół, dopóki nie znajdą nowej norki. Przyjaciele zapewnili rodzinie Gabrysia schronienie i dach nad głową. Cała lisia gromada zasiadła do ogromnego stołu, by opowiedzieć tę niezwykle smutną historię, która właśnie ich spotkała.

Gabryś wybuchnął płaczem i wykrzyczał:

— Już nigdy więcej się nie zobaczymy, już nigdy nie będziemy mogli urządzać rajdów samochodowych i podbierać wiewiórkom orzeszków…

Zapłakany wybiegł z norki i usiadł tuż obok ogromnego drzewa, po którym skakała wiewiórka Kasia.

— Dlaczego płaczesz, dlaczego się smucisz? — spytała zakłopotana.

— Bo… bo… bo już nigdy nie będzie tak jak dawniej — odparł zasmucony.

Gdy Gabryś już się uspokoił, wyjawił całą historię, było mu bardzo przykro, a z jego policzków nadal spływały strumienie łez.

— Nie martw się, mam pewien plan.

Wiewiórka zeskoczyła z drzewka, przysiadła obok liska i poklepała go po ramieniu.

— Tuż nieopodal wodospadu widziałam piękną norkę, która od lat nie jest przez nikogo zamieszkana, czasem, jak nikt nie widzi, zakopuję tam swoje orzeszki. Myślę, że to idealne rozwiązanie dla ciebie, lisku, i twojej rodziny. Będziesz mógł mieć nadal blisko swoich przyjaciół i wszystko to, co kochasz! Ale… musimy zawrzeć umowę: ja pokaże ci norkę, a ty obiecasz, że już nigdy więcej nie będziesz podbierał moich orzeszków. Zgoda? — spytała.

Lisek bez zastanowienia podał wiewiórce łapkę, która oznaczała zawarcie umowy. Uradowany Gabryś od razu pobiegł do domku Krzysia i Janka. Popijając ciepłą herbatkę, wyjawił radosną nowinę, a na twarzach całej rodziny zapanował wreszcie uśmiech.

Dobiegała późna godzina, liski wzięły kąpiel i wtuliły się w cieplutkie posłanie.

Nazajutrz cała rodzina po spożytym śniadaniu wybrała się w miejsce wskazane przez wiewiórkę Kasię. Okazało się, że punkt, który wskazała, jest tak niezwykły, że zatyka dech w piersiach. Norka posiadała wiele pomieszczeń, piękne okienka z widokiem na wodospad, a tuż obok ogromne drzewa z orzeszkami. I, co najważniejsze, odległość między przyjaciółmi była niewielka.

— To miejsce, ta norka jest jeszcze lepsza niż poprzednia. Znów będziemy mogli grać w piłkę, puszczać statki i bawić się w berka! — z radością wykrzyczał mały lisek.

Rodzina znów mogła cieszyć się codziennością, mama i tata zaczęli urządzać nowe mieszkanie, natomiast Gabryś ze swoją siostrą Zosią, Jankiem i Krzysiem pobiegli podziękować małej wiewióreczce za okazaną pomoc. W podzięce podarowali jej cały koszyk smakowitych orzeszków.

Kasia ucieszyła się i zaproponowała wspólną ucztę. Okazało się, że przeprowadzka wcale nie była taka straszna… Rodzina zyskała piękny domek i nowego przyjaciela.

Paulina Pietruś, Karolina Milewska

Arbuz ma grubą skórkę, a w środku soczysty i słodki miąższ.

27 lipca, 2020

U Tytki Apetytki. Bajka terapeutyczna dla niejadków

W pewnym dużym mieście mieszkała trzyosobowa rodzina: mama, tata i ich pięcioletnia córeczka Helenka. Dziewczynka nie miała rodzeństwa. Rodzice bardzo dużo pracowali, dlatego na co dzień do Helenki przychodziła opiekunka, którą dziewczynka nazywała ciocią Krysią. Helenka była bardzo grzecznym dzieckiem. Nie sprawiała rodzicom kłopotów, poza jednym zmartwieniem — tak bardzo nie lubiła jeść obiadów. Czego mama z ciocią Krysią nie wymyślały, aby dziewczynka skosztowała zupy czy ziemniaczków z surówką! Helenka niewiele jadła również na śniadanie i kolację. Rano prosiła o płatki kukurydziane z mlekiem, a wieczorem serek waniliowy. Dziewczynka albo jadła te rzeczy, albo nic innego.

Helenka była bardzo drobniutka i chudziutka. Często z ciocią Krysią wychodziła na patio, żeby tam z innymi dziećmi z osiedla bawić się na placu zabaw. Najbardziej lubiła zjeżdżalnię i karuzelę.

Pewnego poranka, gdy rodzice wyszli do pracy, a dziewczynka została z ciocią Krysią, Helenka obudziła się i powiedziała, że bardzo źle się czuje. Bolał ją brzuszek i nie chciała zjeść nawet swoich ulubionych płatków. Wypiła szklankę ciepłej wody i po pewnym czasie ból zniknął, więc szybko zapomniała o porannych trudnościach i zaczęła bawić się klockami.

Tego dnia była piękna pogoda, dlatego po południu Helenka z ciocią Krysią wyszły na plac zabaw. Dziewczynka bawiła się w najlepsze. Z huśtawki przebiegła na karuzelę. Kiedy z karuzeli chciała przejść na zjeżdżalnię, zakręciło się jej w głowie… i straciła przytomność. Nagle poczuła, że ktoś ja szturcha za ramię. Kiedy otworzyła oczy, zobaczyła dziwną panią, która do niej powiedziała:

— Witaj, dziewczynko! Jak masz na imię?

— Helenka — odpowiedziała nieśmiało, z lekkim strachem w głosie. — Aaaa… a pani?

— Mam na imię Apetytka, ale wszyscy mówią na mnie Tytka. Czy wiesz, gdzie jesteś?

— Nie… Nie wiem… Pamiętam, że byłam na placu zabaw, ale teraz już nie wiem.

— Trafiłaś do Warzowców, czyli Krainy Warzyw i Owoców — odpowiedziała Tytka. — Trafiają do nas dzieci, które tak jak ty bardzo mało jedzą i tracą siły, na przykład podczas zabawy.

— Skąd wiesz, że ja mało jem? — zapytała Helenka.

— Gdyby było inaczej, tobyś do nas nie trafiła — odpowiedziała spokojne Apetytka. — Chciałam ci pokazać, jakie soczyste i smaczne rosną u nas warzywka i owoce, bo jestem pewna, że wielu z nich nawet nie spróbowałaś. Chodź, pokażę ci nasz sad i ogród.

Nieznajoma pani pomogła wstać Helence i obie poszły do tajemniczego ogrodu.

— Co to za owoc? — zapytała Hela.

— To jest arbuz. Arbuz ma grubą skórkę, a w środku soczysty i słodki miąższ. A do tego ma dużo małych pestek. Przypomina mi biedronkę w kropki.

— A czy mogłabym spróbować? — zapytała nieśmiało Hela.

— Oczywiście! Potrzebujemy noża, żeby poradzić sobie ze skórką i dostać się do pysznego miąższu. Chcesz duży czy mały kawałek?

— Malutki. Jak najmniejszy — poprosiła Helenka.

Tytka odkroiła dziewczynce malutki kawałek owocu. Helenka ostrożnie spróbowała i z zachwytem wykrzyknęła:

— Jaki słodziutki ten arbuz! A mogę dostać jeszcze? — zapytała Hela.

— Ależ oczywiście!

I tak obie wędrowały po sadzie i ogrodzie. Kiedy dziewczynka spróbowała po kolei wszystkich owoców i warzyw, Tytka powiedziała:

— Helenko, dziś się przekonałaś, jak smaczne są owoce i warzywa. Lekcję odrobiłaś na piątkę z plusem, bo spróbowałaś tego, czego do tej pory nie chciałaś nawet skosztować.

— Nie wiem, czemu nie chciałam jeść, jak mamusia z ciocią Krysią przygotowywały mi jedzonko. Obiecuję, że od dziś będę próbowała tego, co dostanę na obiad, żeby mieć dużo siły na zabawę!

— Bardzo szybko się uczysz… Jestem z ciebie dumna — odpowiedziała Tytka.

Odprowadziła dziewczynkę w to miejsce, w którym wcześniej ją spotkała, i czule się z nią pożegnała. Po chwili Helenka poczuła, że ktoś szturcha ją za ramię. To była ciocia Krysia, która bardzo się przestraszyła.

— Hela! Wszystko w porządku? Nic cię nie boli? Tak się przestraszyłam.

— Przepraszam, ciociu — powiedziała Helenka. — Kręciło mi się w główce i źle się czułam — przyznała się dziewczynka.

— Zasłabłaś, bo nie zjadłaś dziś śniadania. Bardzo mało jesz i nie masz siły, żeby się bawić — groźnie odpowiedziała ciocia Krysia.

— Oj, ciociu, nie zjadłam dziś śniadanka. Ale obiecuję, że od dziś będę zawsze jadła śniadania iiii… i obiadki. Ciociu? A czy mamy w domu arbuza?

— Arbuza? — zdziwiła się opiekunka dziewczynki. – Tak, jest. Chciałabyś spróbować?

— Tak! Ja lubię arbuzy! — wesoło wykrzyknęła dziewczynka.

— Dobrze. Ale najpierw zjemy pyszną zupę pomidorową, a arbuz będzie na deser. Może tak być?

— Tak ciociu, chodźmy do domu na obiad.

Jolanta Rusiecka

Kajtek zrozumiał, że nie chce mieć rodzeństwa i dzielić się rodzicami z nikim innym.

27 lipca, 2020

Kajtek i Hania. Narodziny rodzeństwa

Kajtek jest pięcioletnim przedszkolakiem, jedynym dzieckiem swoich rodziców, którzy bardzo go kochają. Chłopiec mieszka w dużym domku z ogrodem, w którym często bawi się ze swoim tatą, grając w piłkę lub puszczając latawce. Mama w tym czasie szykuje im pyszne jedzonko i przynosi lemoniadę. Kajtek ma również dużo kolorowych zabawek, którymi uwielbia się bawić.

Pewnego dnia w przedszkolu Kajtek spotkał się ze swoim kolegą Kubą, który powiedział, że urodził mu się brat, który był w brzuszku mamy.

— Ale jak w brzuchu? — zapytał Kajtek.

— Po prostu był w brzuchu, tylko nie wiem, jak on tam trafił — zastanawiał się Kuba.

— A jak on wygląda? — dopytywał Kajtek.

— Tak jak ty i ja, tylko jest bardzo mały jak lalka i dużo płacze.

— Dlaczego płacze?

— Nie wiem, mama mówi, że jest głodny albo ma brudną pieluszkę.

— A bawisz się z nim?

— Nie, on tylko leży i płacze. A mama z tatą stoją nad nim i nie mają już dla mnie czasu.

Kajtek po słowach Kuby zrozumiał, że nie chce mieć rodzeństwa i dzielić się rodzicami z nikim innym.

Po południu, gdy Kajtek wrócił do domu z przedszkola, rodzice usiedli z nim na kanapie. Byli bardzo szczęśliwi. Jakby wygrali mecz piłki nożnej — pomyślał Kajtek. Mama posadziła chłopca na kolanach, mocno go przytuliła i powiedziała:

— Syneczku, niedługo będzie nas więcej.

— Dostanę na urodziny pieska? — ucieszył się Kajtek

— Nie, kochanie. Niedługo będziesz miał siostrę lub brata — powiedziała z uśmiechem mama.

— Ja nie chcę — wykrzyczał Kajtek.

— Dlaczego? Myśleliśmy, że chciałeś mieć rodzeństwo.

— Wolałbym pieska, on nie będzie płakał i mi was nie zabierze!

— Jak zabierze? — zapytał tata.

— Nie chcę. Macie już dziecko, po co wam więcej?

— Kajtek?!

Ale Kajtek już nie chciał rozmawiać z rodzicami i pobiegł do swojego pokoju, w którym długo płakał, powtarzając, że nie chce rodzeństwa. Rodzice nie wiedzieli, co stało się z ich synem, który zawsze chętnie bawił się ze swoim młodszym kolegą mieszkającym w domu obok. Tego dnia Kajtek nie bawił się ze swoim tatą.

Następnego dnia w przedszkolu ciocia Ania powiedziała, że będziemy mieć gościa. Dzieci bardzo cieszyły się z wizyty. Jednak Kajtek nadal był smutny, ponieważ chciał mieć rodziców tylko dla siebie.

Nadszedł czas na przywitanie gościa. Była to mama Hani, która miała bardzo duży brzuch. Na pewno dużo zjadła — pomyślał Kajtek. Ciocia posadziła mamę Hani na krześle, a dzieci otoczyły ją w kole.

— Dlaczego ma pani taki duży brzuch? — zapytała Zosia.

— Ponieważ w brzuszku mam dzidziusia, siostrę Hani.

— A boli to panią? — zapytał Filip.

— Nie, maleństwo czasami się rusza i czuję małe łaskotki w brzuszku.

— Hania, a ty się cieszysz, że będziesz miała młodszą siostrę? — zapytał Kajtek.

— Tak, będę miała się z kim bawić.

— A nie boisz się, że zabierze ci mamę i tatę? — dopytywał Kajtek.

Mama Hani roześmiała się.

— A dlaczego siostra ma zabrać nas Hani? Kochamy je tak samo mocno.

— A dlaczego pani kocha maluszka, skoro go pani nie widziała? — zapytał Kajtek.

— Tak samo jak twoi rodzice kochali ciebie, gdy byłeś w brzuszku, czekali na ciebie i chcieli cię zobaczyć, tak samo my kochamy Hanię i jej małą siostrzyczkę.

— A ja wybrałam imię, będzie małą księżniczką Zuzią, a gdy trochę urośnie, bo mama powiedziała, że na początku nie będę mogła się z nią bawić, to zbudujemy zamek i będziemy księżniczkami na zamku — nagle Hania posmutniała.

— Co się stało, skarbie? – zapytała mama Hanię.

— Bo nie mamy z Zuzią rycerza, który będzie nas bronił

— A tata? Przecież mamy tatę, on będzie naszym rycerzem — powiedziała mama i przytuliła córkę.

Kajtek wyobraził sobie, jak buduje z tatą zamek, a mama i jego siostra są w środku i bronią zamku przed złym smokiem i już nie był pewny, czy na pewno nie chce rodzeństwa. Po powrocie do domu Kajtek usiadł obok mamy, przytulił się do niej i powiedział:

— Ja będę waszym rycerzem.

— Nie jesteś już smutny? — zapytała mama.

— Nie, ale, tato, będziesz ze mną grał w piłkę, jak dzidziuś się urodzi?

— Oczywiście, przecież jesteśmy piłkarzami — podniósł Kajtka do góry. — A jak będzie dziewczynka, to razem z mamą będą nam gotować, a my będziemy zdobywać gole — cieszył się tata.

— Mamo, a gdy będzie dziewczynka, to damy jej na imię Hania? — zapytał Kajtek.

— Hania? — mama spojrzała na tatę. — Hania to bardzo ładne imię.

— A jak Hania urośnie, to razem z tatą zbudujemy wam zamek i będziemy was bronić.

I wszyscy razem cieszyli się z pomysłu Kajtka w oczekiwaniu na narodziny Hani.

Patrycja Kacperczyk

27 lipca, 2020

Przyjaciele. Bajka terapeutyczna dla dzieci z lękiem separacyjnym

Myszka Emilka i kot Robot żyli w przyjaźni. Można by nawet powiedzieć, że prawie nigdy się nie rozstawali. Wszystko robili razem i zawsze sobie pomagali. Kot Robot podkradał ser z lodówki gospodarzy. Mysz Emilka mogła więc codziennie jeść swój ulubiony przysmak. Czasem zdobywał dla niej kawałek chleba z ziarnami, innym razem resztki banana albo winogron. Gospodarze bardzo lubili swojego kota. Nie mogli uwierzyć, że przyjaźni się z myszą. Jednak przyzwyczaili się do tego i przymykali oko na wybryki Robota. Czasem sami zostawiali kawałek sera pod domkiem myszki Emilki.

Każdego dnia Emilka i Robot wymyślali nowe zabawy. Urządzali sobie wyścigi po kuchni, skakanie po schodach na tyłach gospodarstwa, a czasem czytali książki. Nie lubili się nudzić. Razem byli bardzo szczęśliwi. Pewnego dnia znaleźli w piwnicy kolorowe włóczki. Zastanawiali się, do jakiej zabawy mogą je wykorzystać:

— Może udekorujemy nimi twój domek? — zaproponowała Emilka.

Robot mieszkał w miniaturowej komórce pod schodami. Miał tam dwa kolorowe koce i dwie miski. Jedna na mleko, druga na resztki z obiadu.

— Myślę, że to jest bardzo dobry pomysł — odparł Robot.

Wnieśli je więc na górę do kuchni i myśleli, gdzie mogą je przechować. Zdecydowali, że na razie wsuną je pod taboret. Tego dnia byli już bardzo zmęczeni. Pożegnali się i poszli spać do swoich domków. Myszka Emilka mieszkała w rogu kuchni. To była mała dziura pod szafką. Raz w tygodniu Emilkę odwiedzała mysz Ada z sąsiedniego gospodarstwa. Następnego dnia rano mysz Ada zawitała w progu kuchni. Robot zobaczył ją pierwszy i niechętnie pobiegł powiedzieć o tym Emilce. Robot nie lubił tych odwiedzin. Czuł się wtedy niepotrzebny. Nie mógł przecież wcisnąć się do domku Emilki. Układał się wówczas na starym pniu w ogrodzie i czekał, aż Ada wyjdzie od Emilki.

Dzień ciągnął się bez końca. Nic nie sprawiało Robotowi przyjemności. Próbował bawić się swoją ulubioną piłką. Nawet ganiał się ze swoim cieniem. Ale nadal było mu bardzo smutno. W dodatku gospodarze wyjechali dziś na cały dzień. Robot dostał rano miskę mleka. Wiedział, że to mało. To tylko potęgowało jego zły nastrój. Kot Robot nie lubił myszki Ady. Zabierała mu jego przyjaciółkę! Przez myśl przeszło mu nawet, żeby zjeść Adę, ale po chwili odgonił ją od siebie. Nie chciał robić krzywdy Adzie i sprawiać przykrości Emilce. Kot Robot położył się obok szafki, pod którą znajdowało się wejście do domu jego przyjaciółki. Smutno położył łebek i czekał, aż Ada sobie pójdzie. W taki sposób zasnął. Śniło mu się, że nigdy nie jest sam. Gospodarze są zawsze w domu i dają mu tyle mleka, ile tylko mu się zamarzy. Emilka z kolei nie zna Ady, a Robot jest jej jedynym przyjacielem. Zawsze może się z nią bawić, kiedy tylko zechce. Nie musi się z nikim dzielić Adą ani czekać na wyjście jej gości.

Z tego pięknego snu wyrwały go głosy gospodarzy. Wrócili już! — ucieszył się Robot. Kot podbiegł do swoich państwa i zaczął mruczeć, ocierając się o ich nogi. Ojej, jak się za nimi stęsknił. Gospodarze uśmiechnęli się, pogłaskali go i poszli nalać mu mleka. Robot na chwilę zapomniał o swoich smutkach i z radością poszedł wypić mleko. Gdy wyszedł ze swojej komórki, zauważył przez okno, że jest już bardzo późno.

— Ada pewnie już sobie poszła. Jutro znów będę mógł się bawić z moją przyjaciółką — pomyślał.

Robot był trochę zły na Emilkę, że wolała spędzić czas z Adą niż z nim. Położył się na swoim mięciutkim legowisku i znów oddał się marzeniom w snach. Ponownie śniło mu się, że nigdy nie jest sam i nie musi się z nikim dzielić swoją przyjaciółką, a gospodarze już nigdy nigdzie nie pojechali. Następnego dnia Emilka obudziła Robota i zauważyła, że jej przyjaciel ma zły nastrój i chyba jest na nią obrażony.

— Co się stało? — zapytała myszka.

Kot nie chciał powiedzieć, ale Emilka nalegała i nie dawała mu spokoju. W końcu Robot postanowił powiedzieć, o co mu chodzi.

— Bo ty wolisz Adę niż mnie! Gdy ona przychodzi, to mnie zostawiasz i wolisz z nią spędzać czas. W dodatku zamykacie się obie w twojej norce, a ja tam się nie mieszczę. Robicie to specjalnie, żebym nie mógł się z wami bawić! Kiedyś Ada sobie nie pójdzie, a ty nigdy do mnie nie wrócisz!

Robot się rozpłakał.

— Oj, głuptasku, to nieprawda, że wolę Adę od ciebie. Przecież zawsze wracam do ciebie. Chciałabym spędzać czas z wami obojgiem, ale ona… ehhhh.

— Co: ona? — zachlipał kot.

— Ty jej nie lubisz, prawda?

— A jak mam ją lubić, gdy mi zabiera ciebie?

— Wiesz… bo ona to czuje. Widzi, że jej nie lubisz, i ona się ciebie boi.

— Boi się mnie? — odparł zaskoczony Robot.

— Tak. Jesteś kotem, w dodatku kotem, który jej nie lubi. Boi się, że ją zjesz.

— Przecież ty też jesteś myszą jak ona, a ciebie nie zjadłem.

— Ale ja jestem myszą, którą lubisz.

Wtedy Robot przypomniał sobie, o czym pomyślał w złości. Pomyślał wtedy o tym, że gdyby zjadł Adę, problem zniknąłby sam. Zawstydził się, ale wiedział także, że nigdy tego by nie zrobił. Myszka Emilka zauważyła smutek i zawstydzenie swojego przyjaciela. Więc chciała mu jakoś pomóc.

— Mam pomysł! Jutro zaproszę tu Adę i zapoznam cię oficjalnie. Może się do ciebie przekona? A teraz się nie smuć i chodź się pobawić.

— No, nie wiem… Może to i dobry pomysł. No dobrze zaproś ją.

— To co nie jesteś na mnie zły? Idziemy się bawić? — upewniła się myszka.

— Tak. Już jest dobrze. Pobawmy się.

Robot i Emilka bawili się razem do wieczora. Ganiali się, bawili w chowanego i wspinali. Nie było żadnych trosk, ale gdy dzień dobiegł końca i przyjaciele wrócili do swoich domków, Robot zaczął się stresować jutrzejszym spotkaniem z Adą. Długo nie mógł zasnąć, ale w końcu zmęczenie wygrało.

— Wstawaj, śpiochu! — zakrzyknęła myszka Emilka.

Kot Robot leniwie otworzył oczy. Był zmęczony, gdyż nie spał prawie całą noc. Gdy otworzył oczy szerzej i zobaczył wystraszoną myszkę Adę, chowającą się za Emilką, zerwał się na równe łapy. Robot ostrożnie przywitał się z gościem. Dwie myszki i kot wyszli na dwór, tam razem rozmawiali i poznawali się. Robot zrozumiał, że Ada jest tak samo fajna jak Emilka. Kot przyniósł nawet myszce w prezencie duży kawałek sera. Ada z kolei po bliższym poznaniu polubiła kota i nawet prawie przestała się go bać. Od tej pory, gdy Ada odwiedzała Emilkę, zawsze zapraszały Robota do wspólnego spędzenia czasu. Robili wszystko razem i świetnie się bawili. W ten sposób Robot zyskał nową przyjaciółkę. Oto jak zwykła rozmowa może wiele wyjaśnić. Wiedział już, że Emilka lubi tak samo jego i Adę oraz że przyjaciółka nigdy go nie zostawi.

Klaudia Uliasz, Aleksandra Malicka

Ja nie jestem takim zwykłym zajączkiem. Ożywam, kiedy zauważam smutne, samotne dziecko, które bardzo źle się czuje, i zaprzyjaźniam się z nim.

27 lipca, 2020

Bajka o misiu Zdzisiu, co bał się przedszkola

W pewnym domku w konarze drzewa mieszkał misio Zdzisio ze swoją rodziną — z mamą, tatą i starszym bratem. Mały miś bardzo kochał swoich rodziców. Mama codziennie spędzała z nim dużo czasu. Codziennie rano wychodzili na spacer po lesie, odwiedzali Panią Wiewiórkę i jej małą córkę wiewiórkę, z którą misio bardzo lubił się bawić, a w drodze powrotnej wstępowali do Pani Sowy, która opowiadała bardzo ciekawe historie. Kiedy wychodzili od Pani Sowy zazwyczaj szli na zakupy do Pana Krecia. Ach, jakie to było miłe doświadczenie, ile tam pyszności, pięknych zapachów i ukochany miód, który mama zawsze kupowała. Gdy byli blisko domu, mijali wielki muchomor, w którym mieściło się, jak mama mówiła, „Leśne przedszkole”.

Zdzisio bardzo lubił te poranki. Kiedy starszy braciszek wracał ze szkoły, bardzo lubili razem się bawić, budowali wieże z klocków, rysowali, bawili się samochodzikami. Gdy przychodziła pora obiadu, misio Zdzisio z całą rodziną zasiadał do stołu. To był bardzo miły czas dla misia. A kiedy był zmęczony, mama kładła go do łóżka, przykrywała miłą kołderką i czytała bajkę, dopóki Zdzisio nie zasnął.

Któregoś dnia po drzemce mama powiedziała:

— Zdzisiu, chciałabym dzisiaj pójść z tobą do przedszkola.

Mama nieraz o nim wspominała, że kiedyś będzie do niego chodził, ale nigdy dłużej się nad tym nie zastanawiał. No i dzisiaj nadszedł właśnie ten dzień. Braciszek, który chodził już do szkoły, nieraz mu wspominał, że tęskni za przedszkolem, że bardzo lubił tam chodzić.

Mama z czułością spojrzała na Zdzisia, przytuliła do siebie i wyszli z domu. Misio czuł się niepewnie, nie wiedział, co go czeka. Duży muchomor wyglądał zachęcająco, ale jak jest w środku? Czy na pewno mu się spodoba?

W przedszkolu był gwar i zamieszanie. Niektóre zwierzątka oglądały zabawki, inne wtulały się w swoich rodziców, a jeszcze inne wesoło rozmawiały ze sobą.

Mama powiedziała:

— Zdzisiu, ja już muszę iść, bardzo cię kocham i niedługo przyjdę po ciebie.

— Ale nie chcę zostać, mamusiu, nie zostawiaj mnie samego.

— Skarbie, nie jesteś tu sam, ja niedługo przyjdę po ciebie.

— Mamo, na pewno przyjdziesz po mnie?

— Oczywiście, że tak.

Zdzisio bardzo mocno wtulił się w mamę i nie chciał jej puścić. Ta sytuacja była dla niego nowa, czuł się bardzo nieswojo. Kiedy mama poszła, zaczął bardzo mocno płakać. Po chwili poczuł, że ktoś delikatnie głaszcze go po głowie. Spojrzał do góry, to Pani Sarna popatrzyła na niego i powiedziała:

— Widzę, że ci smutno. Mama na pewno przyjdzie do ciebie. Zobaczysz, jak szybko minie ten czas. A teraz chodź, chcę, byś poznał nowych kolegów i nowe koleżanki.

Zdzisio podszedł do grupki, gdzie siedział lisek, wiewiórka, jeżyk, kukułka. Małe zwierzątka przedstawiły się po kolei, Zdzisio również bardzo nieśmiało wypowiedział swoje imię i rozpłakał się. Pani Sarna pocieszała misia, że mama niedługo wróci. Zdzisio nie chciał bawić się z nikim, czuł się okropnie. Usiadł przy stoliku i mimowolnie popatrzył na półkę z przytulankami. Szczególną uwagę zwrócił na pluszowego zajączka. Wydawał mu się jakiś taki szczególny. Gdy tak mu się dłużej przyglądał, zobaczył, że i zajączek na niego patrzy. Wziął go do łapek i nie mógł uwierzyć, zajączek do niego przemówił:

— Nazywam się zajączek Jacek Pocieszaczek, co smutki przeganiam:

Smutki, uciekajcie do kącika! Nie straszcie mi chłopczyka.
My się tu dobrze bawimy i o rodzicach za często nie myślimy.
Jesteśmy zaopiekowani, bo jest z nami dobra pani.
Niedługo pyszny obiadek zjemy i do domu pójdziemy.

— A ty jak masz na imię? — spytał zajączek.

— Nazywam się Zdzisio.

— Oj, chyba nie czujesz się tu zbyt dobrze.

— Bardzo mi smutno bez mamy… A może ona o mnie zapomniała?

I misio rozpłakał się.

— Oj, misiu, każdy tak mówił, a mama w końcu po każdego przychodziła.

— A to ty znasz każdego?

— Oczywiście, że tak. Nie nazywałbym się Jacek Pocieszaczek. Wiesz, ja nie jestem takim zwykłym zajączkiem. Ożywam, kiedy zauważam smutne, samotne dziecko, które bardzo źle się czuje, i zaprzyjaźniam się z nim. A kiedy staje się radosne i już chętnie przychodzi do przedszkola, wracam na swoją półkę i staje się znów nieżywy. Chodź, szkoda czasu na smutki, muszę ci pokazać moich przyjaciół, a jest ich wielu — radośnie powiedział zajączek.

Zdzisio tego dnia w przedszkolu nie miał czasu pomyśleć o mamie. Był tak zajęty poznawaniem innych pluszaków i zabawek, że zupełnie zapomniał o mamie.

Nagle Zdzisio usłyszał otwierające się drzwi. Pomyślał, że to mama po niego przyszła.

Odwrócił się, ale była to pani kucharka z obiadem dla dzieci. Zdzisio znowu zatęsknił za mamą i rozpłakał się, bo przypomniał sobie, jak wspólnie gotowali obiady. Wtem z kieszeni kubraczka, w który był ubrany miś, wystawił główkę zajączek:

— Smutki, uciekajcie do kącika! Nie straszcie mi chłopczyka.

— Mamusiu, bardzo się cieszę, że jesteś. Wiesz, poznałem bardzo fajnego zajączka Jacka Pocieszaczka, wiesz… I on mówi, i pokazał mi też swoich przyjaciół… Wiesz, byli bardzo fajni… I wiesz? — zawołał Zdzisio.

Mama pokiwała głową:

— Oj, Zdzisiu, a może to ci się przyśniło, nie słyszałam, żeby maskotki mówiły.

— Mamo, on naprawdę mówił.

— Oj, Zdzisiu, Zdzisiu.

Kolejne dni Zdzisia w przedszkolu wyglądały podobnie. Z dnia na dzień coraz chętniej przychodził do przedszkola. Za każdym razem mama przychodziła po misia, tak jak obiecywała. Misio z czasem coraz rzadziej bawił się z zajączkiem Jackiem, bo coraz chętniej dołączał się do zabawy z innymi dziećmi. A zajączek wrócił na swoją półkę zadowolony i bardzo szczęśliwy, że udało mu się pocieszyć kolejne dziecko i zachęcić do zabawy z innymi.

Ewa Szczepanik

Twoja zabawka na pewno trafiła w dobre ręce i teraz będzie przyjacielem innego dziecka.

27 lipca, 2020

Strata

W małym miasteczku mieszkał sobie mały chłopiec z mamą. Chłopiec miał na imię Kuba. Kiedyś w prezencie dostał od swoich dziadków pluszowego pieska. Nazwał go Szarak, ponieważ był szary. Piesek towarzyszył chłopcu wszędzie. Razem jedli, chodzili na spacery, czytali, bawili się z przyjaciółmi, nawet spali razem. Szarak był szczęśliwą zabawką. Kuba z Szarakiem i mamą w weekend chodzili nad jezioro. Chłopiec mógł tam biegać, kopać piłkę z kolegami. To były najszczęśliwsze chwile w jego życiu.

Niestety nie pozostało tak na zawsze. Mama Kuby musiała zostawać dłużej w pracy. Czasem nawet w weekend pracowała. Kuba i Szarak byli smutni i tylko ze swojego pokoju wyglądali na powracającą zmęczoną wieczorami mamę. Chłopiec czasami podchodził do swojej mamy, przytulał się do niej i na pocieszenie dawał swoją cenną zabawkę. Kochał swoją mamę nawet wtedy, gdy wieczorami nie miała już siły się z nim pobawić i mówiła „Idź już spać” zmęczonym głosem. Kuba brał wtedy Szaraka i tłumacząc się mu za swoją mamę, kierował się do łóżka. Chłopiec cierpiał, a w jego małej główce kłębiły się myśli.

Pewnego dnia Kuba i Szarak próbowali wszystko uratować. Kuba podszedł do mamy i poprosił ją, żeby poszli w weekend, jak dawniej, razem na spacer nad jezioro. Mama skarżyła się: „Jestem tak bardzo zmęczona”. Chłopiec stał nieruchomo i nie odpuszczał. A przy tym patrzył proszącymi oczkami, przytulając mocno Szaraka. Było to jednoznaczne spojrzenie. Mama pójdzie na spacer, musi się udać. Gdy nagle — mama uśmiechnęła się do Kuby i się zgodziła. Chłopiec i Szarak skakali z radości, że wszyscy troje wyjdą po raz pierwszy od tak dawna. Niestety nie pozostało tak na zawsze.

Pewnego dnia po bardzo udanym dniu nad jeziorem zrobiło się bardzo nieprzyjemnie. Kuba w domu zauważył, że zapomniał wziąć z ławki nad jeziorem swojego ukochanego pieska. Bardzo to przeżywał, dolna warga Kuby drżała, a on płakał. Wrócili nad jezioro, ale jego pieska Szaraka nie było tam, gdzie go zostawił. Szarak był już bardzo zniszczoną zabawką i miał wypłowiałe futerko na nodze i uchu, ogonek był przyszywany tyle razy, że nie sposób się doliczyć.

Mama postanowiła zrobić Kubie niespodziankę i kupiła identycznego pluszowego pieska jak Szarak. Nowy Szarak nr 2 był mięciutki, jego futerko lśniło, a on cały pachniał nowością. Mimo to Kuba był niezadowolony. Kochał swojego poprzedniego Szaraka i chciał, żeby wszyscy byli znowu razem. Z tamtym Szarakiem łączyło go dużo wspomnień i nie rozumiał, jak to się stało, że o nim zapomniał. Kuba nie chciał nowej zabawki, chociaż mama przekupywała go słowami, głaskała i dawała smakołyki, żeby tylko chłopiec się lepiej poczuł. Tłumaczyła mu: „Twoja zabawka na pewno trafiła w dobre ręce i teraz będzie przyjacielem innego dziecka, które bardziej niż Ty go potrzebuje, i teraz będzie pomagał ratować inne dziecko i jego dom”.

Po tej rozmowie Kuba poczuł się lepiej, bo rzeczywiście nie potrzebował już pieska, żeby rozwiązywać trudne sprawy. Nawet mamie wydawało się, że jak na swój wiek był bardzo rozsądny. A Kubie najwyraźniej ten nowy piesek bardzo się już spodobał. W każdym razie od tej pory już nie rozpaczał za Szarakiem, z którym łączyło go tyle wspomnień. Czy Kuba zaprzyjaźnił się z tym Szarakiem nr 2? Właściwie tak, bo pomógł on przezwyciężyć chłopcu rozpacz po stracie. Chłopiec i piesek cieszą się teraz tak samo swoim towarzystwem.

Izabela Erkan

27 lipca, 2020

Zosia

Zosia była upragnionym dzieckiem mamy i taty. Mieszkała w wielkim bloku w centrum miasta. Dziewczynka najbardziej lubiła spędzać czas ze swoimi rodzicami. Lubiła spacery, wyjścia na lody, a najbardziej to, jak razem spędzali wieczory na grach planszowych. Wszystko robili zawsze razem. Zosia, mama i tata.

Zosia lubiła patrzeć na swoich rodziców, gdy rozmawiają, śmieją się, gotują. Czuła się wtedy najszczęśliwszą dziewczynką na świecie. Codziennie rano siadali razem do śniadania i razem odprowadzali Zosię do przedszkola. I tak mijały lata… Zosia poszła do szkoły.

Pewnego razu mama odebrała Zosię ze szkoły. Mama tego dnia była milcząca i zamyślona — jak nie ona. Zosia próbowała się dowiedzieć, co się stało, ale mama powiedziała, że jest zmęczona po pracy.

Wieczorem, jak zwykle, rodzina usiadła do kolacji. Była to kolacja inna niż wszystkie. Panowała cisza. Zosia próbowała się dowiedzieć, co się stało, ale rodzice powiedzieli, że to zwykłe zmęczenie po pracy i że wszystko jest w porządku. Kolejne dni wyglądały podobnie.

Rodzice byli jacyś smutni, cisi. Zosia nie wiedziała, co się z nimi dzieje.

Pewnego dnia Zosia poprosiła tatę, by po szkole poszli na lody. Tata od razu się zgodził i dotrzymał słowa. Lody były pyszne, a tata był wesoły i rozmowny. Zupełnie inny niż w domu.

Podobnie było następnego dnia. Gdy mama odebrała Zosię ze szkoły, była rozmowna i wesoła, jak nie w domu. Zosia postanowiła, że dzisiejszego wieczoru porozmawia z rodzicami.

Gdy usiedli wszyscy do kolacji, Zosia spytała:

— Mamusiu, tatusiu, co się z wami dzieje?

Mama: — O co pytasz, córeczko?

Zosia: — Jesteście jacyś inni, co się z wami dzieje?

Tata: — Wydaje ci się, córeczko.

Zosi: — Nie wydaje mi się, widzę, że coś jest nie tak.

Mama spojrzała smutnym wzrokiem na tatę i skinęła do niego głową.

Mama: — Zosiu, masz rację, musimy porozmawiać. Mieliśmy dawno z tobą o tym pomówić, ale nie wiedzieliśmy, jak zacząć. Ja i tata postanowiliśmy, że zamieszkamy oddzielnie.

Zosia: — Jak to, dlaczego, mamusiu?

Mama: — Nasze drogi z tatą się rozeszły.

Tata: — Nie umiemy ze sobą być.

Zosia: — Ale dlaczego, tato?

Tata: — Czasem, córeczko, tak się dzieje, że dorośli się od siebie oddalają, ale nie od ciebie, kochanie.

Zosia: — To z kim ja teraz będę mieszkać?

Mama: — Raz ze mną, raz z tatą. Ustalimy to. Zmieni się tylko mieszkanie, ale nie nasza miłość do ciebie.

Zosia z płaczem uciekła do swojego pokoju. Nie mogła tego zrozumieć. Przecież kochali się wcześniej, dlaczego nie mogą się pogodzić? Płakała i płakała, aż nagle usłyszała jakiś głos z półki nad łóżkiem.

— Ciii, nie płacz… Co się stało?

Zosia: — Kto tu jest?

— To ja, twój miś.

Zosia: — Misiu, to ty mówisz?

Miś: — Tak, mówię wtedy, gdy widzę, jak komuś jest smutno. Czemu płaczesz?

Zosia: — Moi rodzice chcą się rozstać i zamieszkać oddzielnie… Nie kochają mnie.

Miś: — Dlaczego myślisz, że cię nie kochają?

Zosia: — Bo będą mieszkać osobno.

Miś: — Czasem dzieje się tak, że dorośli muszą od siebie odpocząć, ale nie od ciebie. Zmieni się tylko mieszkanie, ale mama i tata nadal będą twoimi rodzicami i będą cię nadal kochać.

Zosia: — Myślisz, misiu, że tak będzie?

Miś: — Zobaczysz, Zosiu, wszystko się jakoś ułoży. Ale zawsze jak będzie ci źle i smutno, możesz się do mnie przytulić.

Zosia zasnęła.

I stało się to, co miało się stać. Rodzice zamieszkali oddzielnie. Ze szkoły odbierali Zosię naprzemiennie, raz mama, raz tata.

Nie było jak kiedyś, że byli razem, ale nie byli też smutni jak wtedy, gdy mieszkali ze sobą. Mama odzyskała uśmiech, a tata poczucie humoru.

Jak dawniej Zosia chodziła z mamą na lody, a z tatą grała w planszówki. Dziewczynka zrozumiała, że czasem lepiej jest, jak rodzice się rozstaną, niż mieliby stracić ten blask, który wychodził z ich serca. Jedyne, co się nie zmieniło, to miłość do córki, która trwa przez całe życie.

Paulina Glińska-Mucha

Przez cały tydzień Kasia dzielnie wychodziła z pieskiem na dwór.

27 lipca, 2020

Bajka o odpowiedzialności

Poznajcie Kasię. Kasia ma 7 lat i jej największym marzeniem było mieć psa. Już od dawna wycinała zdjęcia różnych piesków z gazet i zawieszała je na lodówce. Zachwycała się każdym szczeniakiem, którego zobaczyła na spacerze. I chociaż wiele razy prosiła rodziców o zwierzaka, obiecując opiekę i odpowiedzialność, to nadal ich odpowiedź wciąż brzmiała: „Nie!”. Za każdym razem odmowa była bardzo trudna dla Kasi.

Zamykała się w pokoju i cicho płakała, przytulając się do swojego ulubionego pluszaka — pieska Krzyśka. Zbliżały się święta Bożego Narodzenia — ulubione święta Kasi. Dziewczynka z niecierpliwością czekała na wigilijny wieczór i odpakowywanie prezentów. Chyba nie muszę mówić, o co poprosiła świętego Mikołaja? To oczywiste, że poprosiła o małą puchatą kulkę, którą nazwałaby Kluseczka. Tak! To imię zdecydowanie było numerem 1 na liście „superimion dla piesków”. Zaraz za Kluseczką były jeszcze: Pusia, Czika oraz Łatka.

Ale wróćmy do wydarzeń z Wigilii. Po uroczystej kolacji Kasia rozpoczęła odpakowywanie prezentów. Wow! Ile wspaniałych rzeczy dostała: nowy domek dla lalek, hulajnogę, zestaw kosmetyków do kąpieli z jednorożcem, ale zaraz… Dlaczego rodzice mają takie dziwne uśmiechy na twarzy? Coś mi tu nie gra — pomyślała Kasia.

I w tej samej chwili do pokoju wszedł dziadek z małą, okrągłą, czarną, puchatą kulką na rękach z przewiązaną czerwoną kokardą na szyi. O, mamuńciu! Nie wierzę, czy to…, czy to? Kasia nie była w stanie powiedzieć już nawet słowa. Ruszyła biegiem w stronę dziadka i z całych sił przytuliła szczeniaka. Kocham cię, Kluseczko! — wykrzyczała. — Kocham was, mamo i tato! Dziękuję. Obiecuję, że będę najwspanialszą opiekunką dla piesków na świecie! — powiedziała.

Rodzice, jak to rodzice, powiedzieli jeszcze kilka ważnych zdań na temat odpowiedzialności, spacerów, weterynarza i takich tam. Ale do Kasi już żadne słowa nie docierały. Liczyła się wyłącznie Kluseczka. Przez cały tydzień Kasia dzielnie wychodziła z pieskiem na dwór, karmiła i zapewniała zabawę. Jednak w końcu przyszedł czas powrotu do szkoły. Dziewczynka z każdym dniem coraz mniej ochoczo wstawała rano, żeby wyjść na spacer, zapominała o karmieniu. Na nic były upominania rodziców. Gdy nadeszła wiosna, Kasia już zupełnie nie interesowała się Kluseczką. W końcu było ciepło, można było spotykać się z koleżankami, wychodzić na rower i rolki. A poza tym Kluseczka przestała już być słodkim szczeniakiem, stała się ogromną gryzącą Kluską! Rodzice z przykrością patrzyli na to, jak piesek tęskni za zabawami z dziewczynką.

Pewnego dnia, gdy Kasia była na placu zabaw z koleżankami, postanowili zawieźć pieska do dziadków. Pomyśleli, że tam, w dużym domu z ogrodem, będzie szczęśliwszy. A Kasia? Gdy wróciła do domu, była bardzo zła na rodziców, lecz po chwili zrozumiała, że potraktowała pieska jak zabawkę. Prosiła, aby Kluseczka wróciła do domu, ale na to było już za późno. Miała nowych właścicieli, którzy cieszyli się nią i zapewnili jej wszystko to, czego potrzebowała. Rodzice wytłumaczyli dziewczynce, że przecież będzie mogła odwiedzać pieska za każdym razem, gdy będzie u dziadków. Kasia, chociaż na początku była smutna i zła, zrozumiała, że Kluseczka będzie bardzo szczęśliwa w dużym ogrodzie na wsi. Babcia i dziadek też byli szczęśliwi, bo dzięki niej mogli częściej widzieć swoją ukochaną wnuczkę.

Paulina Chudek